دیوارها، سرپناه و امنیت خانه یا ساختمان را فراهم می کنند. آنها از ما در برابر عوامل جوی و محیطی محافظت کرده و به تنظیم و دستیابی به یک آب و هوای داخلی راحت، بر اساس محیط بیرونی کمک می کنند. با توجه به سبک زندگی مدرن، که افراد در طول روز در خانه نبوده و شب هنگام به خانه ها بازمی گردند؛ این نکته را به خصوص در مناطق گرمسیری دیکته می‌کند که ما باید تمام تلاش خود را انجام دهیم تا خانه‌هایمان در هنگام استفاده از فضاها، وسایل یا در وقت خواب تا حد امکان خنک باشند. زندگی در خانه ای که در طول شب خنک نیست می تواند بسیار سخت باشد. تلاش برای خوابیدن در گرمای شدید، به ویژه در ماه های گرم سال، چالش برانگیز است.
از این رو، بسیار مهم است که برای ساخت خانه های خود در مناطق گرمسیری از چه متریالی برای دیوارها و کف استفاده می‌کنید تا دمای هوا را تا حدامکان تعدیل و خنک کند. در این مقاله قصد داریم، استفاده از سنگ را برای مناطق گرمسیر بررسی کنیم.

مناطق گرمسیر ایران (فلات مرکزی)

با توجه به وضعیت پراکندگی ناهمواری های جغرافیایی در فلات مرکزی ایران، می توان دو منطقه آب و هوایی متمایز را در آن تشخیص داد:
- مناطق نیمه بیابانی، شهرهایی مثل تهران، مشهد، اصفهان و شیراز
- مناطق بیابانی، شهرهایی مثل زاهدان و یزد

شرایط آب و هوایی اقلیم گرم

  • زمستان های سخت و سرد و تابستان های گرم و خشک
  • اختلاف زیاد درجه حرارت هوا بین دمای شب و روز
  • رطوبت کم هوا

معماری سنتی ایران، به لحاظ هماهنگی با طبیعت و استفاده مناسب از انرژی های مختلف، همواره پیشگام بوده است. توجه ویژه معماری سنتی ایران به جرم حرارتی مناسب در طراحی و اجرای جداره ها، رسم نکویی بوده که با گذر زمان و افزایش سرعت ساخت و ساز ها، مورد غفلت قرار گرفته است. در برخی از اقلیم ها، بکارگیری جرم حجمی مناسب، می تواند تمهیدی موثرتر از عایق نمودن جداره ها در کاهش مصرف انرژی باشد.

چرا از سنگ در مناطق گرمسیر استفاده کنیم؟

سنگ طبیعی ماده ای انعطاف پذیر، پر از فواید و خواص است که به افزایش کیفیت زندگی کمک می کند. بدون توجه به اینکه در کجای جهان هستیم، سنگ طبیعی در طول سال‌ها ثابت کرده که، نه تنها در محیط های گرم بلکه در هوای سرد و فوق العاده سرد و در شرایط آب و هوایی بحرانی و سخت، می‌توان روی آن حساب کرد.
بنابراین، سنگ طبیعی از معدود مصالحی است که قابلیت سازگاری و مقاومت در برابر طیف گسترده ای از تغییرات آب و هوایی را دارا می‌باشد. سنگ می تواند "دوام ابدی" داشته باشد، تنها با این شرط که به درستی انتخاب و استفاده شود.

عوامل موثر در انتخاب سنگ در مناطق گرمسیر

برای انتخاب سنگ مناطق گرمسیری باید این ویژگی ها را در نظر بگیرید:
- خواص حرارتی، جرم و ظرفیت حرارتی سنگ
- رنگ سنگ
- مقاومت سنگ در برابر شرایط جوی
- میزان تغییر رنگ سنگ در معرض نورخورشید
- سختی و دوام سنگ
- میزان مقاومت در برابر گرد و غبار و آلودگی

خواص حرارتی سنگ

یکی از عوامل اصلی که تعیین می کند دیوار سنگی تا چه حد در خنک کردن خانه کارآمد است، خواص حرارتی آن است. خاصیت حرارتی یک ماده، پاسخ آن ماده، به اِعمال گرما بر روی آن است. علاوه بر این، جرم حرارتی، توانایی یک ماده برای جذب و ذخیره گرما است.

جرم حرارتی بالا

جرم حرارتی یکی از ویژگی‌های مصالح ساختمانی است که به جذب، ذخیره و آزادسازی انرژی گرمایی مربوط می‌شود.
برخی از مصالحِ دارای جرم حرارتی عبارت‌اند از: سنگ، بتن، آجر، ‌آب و...
مصالح دارای جرم حرارتی مانند بتن، آجر و سنگ معمولاً چگالی بالایی داشته و به همین دلیل می‌توانند گرما را انتقال دهند. این مواد می توانند مقادیر زیادی انرژی گرمایی را جمع آوری و ذخیره کنند. بنابراین، زمانی که خورشید به این مواد جرم‌گیر حرارتی می‌تابد، گرمای خورشید را جذب می‌کنند. پس از غروب خورشید، دیواره های جرمی گرم باقی می مانند؛ از این رو، این گرما به آرامی در طول شب وارد خانه های ما می شود. در شب می توانید گرمای تابیده شده از دیوارهای بیرونی را احساس کنید. این گرما مخصوصاً برای دیوارهای که فاقد سایه، بیشتر مشهود است.

در آب و هوای گرم و خشک (که اختلاف دمای شب و روز زیاد است) یا حتی آب و هوای معتدل، که دمای شبانه می تواند بسیار کمتر از دمای روز باشد، دیوارهای با جرم حرارتی بالا ایده آل هستند. اما در اقلیمی مثل آب و هوای گرم و مرطوب (شرجی) که آسایش حرارتی یک نگرانی و دغدغه است، این پدیده، ایده‌آل نیست. زیرا تفاوت دما، بین روز و شب در مناطق گرم و مرطوب، معمولاً قابل توجه نیست. شب در چنین محیط‌هایی هنوز هم می‌تواند نسبتاً گرم باشد، و از این رو، بهتر است از موادی که خانه شما را گرم‌تر می‌کنند، اجتناب کنید.
این موضوع به خصوص به دلیل سبک زندگی ما مهم است .در طول روز، اکثر ما در محل کار یا مدرسه بوده و از خانه خود دور هستیم. با این حال، شب، تمام خانواده به خانه باز می گردند؛ چراغ‌ها، رایانه‌ها، کنسول‌های بازی و تلویزیون‌های با صفحه بزرگ در این زمان، روشن هستند. همه این وسایل، همراه با بدن ما، گرما تولید می کنند. همچنین با توجه به اینکه، ما به دلایل امنیتی تمایل داریم پنجره ها و درهای خود را در شب بسته نگه داریم، بنابراین، گرمای ایجاد شده، پتانسیل کمی برای تهویه طبیعی در طول شب خواهد داشت.
از این رو، هنگام استفاده از دیوارهای با جرم حرارتی بالا، در این نوع آب و هوا، بهتر است آنها را از نور مستقیم خورشید دور کرده و برای آنها سایبان تعبیه کنید.

مصالح با جرم حرارتی کم

دیوارهای سبک وزن دارای جرم حرارتی پایینی هستند؛ آنها با قرار گرفتن در معرض منبع گرما به سرعت گرم می شوند. با این حال، هنگامی که منبع گرما، مانند خورشید، دیگر وجود ندارد، آنها به سرعت سرد می شوند.
اما سوالی که پیش می آید این است که، از آنجایی که این مواد به سرعت گرم می شوند، بدان معنا نیست که داخل خانه نیز در طول روز بسیار گرم می شود؟ متاسفانه پاسخ مثبت است. یک دیوار سبک، بدون سایه و بدون عایق، تمام گرما را به داخل منتقل می کند و اگر در طول روز در خانه هستید ایده آل نیست.

این در حالی است که، مواد با جرم حرارتی بالا مثل سنگ، رسانایی حرارتی پایینی دارند. از این رو، اگرچه موادی مانند سنگ، گرما را ذخیره می کنند و به آرامی آن را آزاد می کنند، اما این گرما را نیز کندتر از بیرون به داخل منتقل می کنند. مواد با جرم حرارتی کم بالعکس بوده و گرما را به سرعت به داخل انتقال می دهند. همچنین دیوارهای سنگین مثل نماهای سنگی، به کپک یا موریانه حساس نیستند. علاوه بر این، آنها معمولاً مقاومت بالاتری در برابر بادهای طوفانی و همچنین آتش سوزی دارند.

با توجه به آنچه که گفته شد، مصالحی که جرم حرارتی پایینی دارند برای مناطق گرم و مرطوب (شرجی) می تواند مناسب باشد (با این شرط که افراد در طول روز در خانه نباشند)، چرا که شب هنگام با غروب خورشید، آنها تمام گرمای خود را از دست داده و فضای داخل خنک خواهد بود.

مقاوم بودن سنگ نما در برابر حرارت برای مناطق گرمسیر

سنگ‌های ساختمانی به خصوص آنهایی که در مناطق گرم و خشک به کار برده می‌شوند باید در برابر حرارت و گرما مقاومت خوبی داشته باشند. بهترین سنگ نما برای مناطق گرم و خشک، سنگی است که به راحتی در برابر انقباض و انبساط‌های دما مقاومت کند. اگر این سنگ‌ها مقاومت لازم را نداشته باشند به راحتی می‌شکنند. بنابراین، انتقال حرارت یا مقاومت در برابر حرارت، ویژگی مهمی برای سنگ‌های نما در مناطق گرم و خشک است.

سنگ های مناطق گرمسیری
سنگ های مناطق گرمسیری

رنگ سنگ نما

میزان افزایش دمای محیط داخل ساختمان‌های مناطق گرمسیر، به دلیل تابش آفتاب، به اندازه‌ای است که گاهی حتی وسایل سرمایشی هم برای خنک‌تر کردن هوا، عملکرد چندانی ندارند. نمای ساختمان، یکی از اصلی‌ترین بخش‌هایی است که مستقیم در معرض گرما و تابش نور خورشید قرار دارد. به همین دلیل باید در انتخاب رنگ مصالح و سنگ، برای نمای ساختمان دقت و وسواس زیادی به خرج داد.
همانطور که تجربه تاریخی نیز به ما نشان داده، برای دیوارهای خارجی مناطق گرمسیری باید از رنگ های روشن استفاده کرد. رنگ‌های تیره حدود ۷۰ تا ۹۰ درصد از گرما و انرژی خورشید را به خود جذب کرده و به داخل ساختمان انتقال می‌دهند اما سنگ‌های رنگ روشن، همیشه جذب کمتر نور خورشید و بازتاب بیشتری دارند و میزان بسیار کمی از آن را به داخل ساختمان منتقل می‌کنند. در معماری خانه های قدیمی یزد برای جداره های بیرونی بناها از رنگ‌های روشن و بعضا سفید استفاده می‌کنند.
ثبات رنگ سنگ در برابر نور خورشید نیز بسیار مهم است. با توجه به شدت تشعشات نور خورشید در مناطق گرمسیر، باید سنگ‌هایی را انتخاب کنید که به مرور زمان دچار رنگ پریدگی و آسیب نشوند. سنگ های رنگ تیره در آب و هوای گرمسیری به مرور زمان، دچار رنگ پریدگی می شوند.

بنابراین بهترین رنگ سنگ برای این مناطق، رنگ‌های سفید، کرم، شیری و سایر رنگ‌های روشن می‌باشد. خوشبختانه در کشورمان ایران، سنگ‌های رنگ روشن زیبا و متنوعی وجود دارد که علاوه بر عملکرد مناسب، بر ارزش و زیبایی شناسی بنا نیز اثرگذار می باشد.

ماندگاری و دوام بالا

یکی از مواردی که در انتخاب بهترین سنگ نما برای مناطق گرمسیر باید به آن توجه ویژه‌ای داشت، جنس و دوام سنگ است. این سنگ‌ها باید در برابر فشار، ضربه و عوامل جوی بسیار مقاوم بوده و به راحتی آسیب نبینند.
برخی از انواع سنگ‌ها، تحمل خشکی هوا را نداشته و احتمال شکسته شدن آنها بالاست، بنابراین برای آب و هوای گرم مناسب نیستند. این امر بستگی به سختی و تخلخل سنگ دارد. برخی از انواع سنگ‌های آهک و مرمر در انباشت گرما چندان خوب عمل نمی کنند، به همین دلیل احتمال شکستن آن‌ها از سنگی مثل گرانیت، که ظرفیت زیادی برای تجمع گرما دارد، بیشتر است. برخی ویژگی‌ها، نحوه عملکرد سنگ را هنگام قرار گرفتن در معرض آب و هوای شدید تغییر می‌دهند، مانند تخلخل، ساختار معدنی و سایر ویژگی‌های شیمیایی.

مقاوم بودن در برابر آلودگی

اکثر مناطق گرم و خشک در معرض آلودگی یا گرد و غبار قرار دارند. در صورت نفوذ آلودگی به داخل سنگ، آنها زیبایی اولیه خود را از دست می‌دهند. در نتیجه سنگ‌ها، کدر و تار می شوند. این مشکل در شهرهای صنعتی جنوب کشور، بیشتر خودنمایی می‌کند. پس بطور کلی، در هنگام انتخاب انواع سنگ نما بهتر است، سنگ‌هایی را انتخاب کنید که در برابر آلودگی و گرد و غبار مقاومت بالایی از خود نشان دهند.

بهترین سنگ‌ها مناطق گرمسیر

انواع سنگ هایی که برای مناطق گرمسیری پیشنهاد می شوند:
- سنگ گرانیت رنگ روشن
- سنگ چینی/کریستال رنگ روشن
- سنگ تراروتن روشن
- لایم استون ها

سنگ هایی که برای مناطق گرمسیر مناسب نیستند:

- سنگ مرمریت
- سنگ مرمر

سنگ گرانیت برای آب و هوای گرم و خشک

سنگ گرانیت، از انواع سنگ‌های آذرین درونی است. این سنگ جزو سنگ‌های مستحکم و بسیار مقاوم به شمار می‌آید. انواع سنگ گرانیت نسبت به سنگ‌های آهکی از مقاومت و استحکام بسیار بالاتری برخوردار هستند. به همین دلیل از آنها در مکان‌های پرتردد همانند متروها، اماکن تجاری و سنگفرش‌های خیابان به خوبی استفاده می‌شود.‌ در نمای ساختمان مناطق گرم و خشک هم بسیار کارایی مطلوبی دارد‌ در نتیجه، می‌توان رنگ‌های روشن این نوع سنگ را برای استفاده در نمای ساختمان در مناطق گرمسیر پیشنهاد کرد.
- سنگ اسلب گرانیت Taj Mahal
- سنگ اسلب گرانیت Colonial Gold
البته باید درنظر داشت که این سنگ در مناطق گرم و خشک کاربرد دارد و برای نواحی گرم و مرطوب (شرجی) مناسب نیست. دلیل این امر نیز، وجود آهن در اجزای تشکیل دهنده سنگ گرانیت است که در معرض رطوبت، اکسیده می‌شود. اکسیده شدن، زیبایی ساختمان را از بین می‌برد و بنابراین سنگ گرانیت، برای نمای ساختمان مناطق مرطوب، گزینه مناسبی نخواهد بود.

سنگ چینی/کریستال برای مناطق گرمسیر

سنگ کریستال در برابر گرما، سرما و رطوبت مقاومت بالایی دارد. بنابراین، از این سنگ با خاطری آسوده، می‌توان در نمای ساختمان های گرم و خشک، استفاده کرد. سنگ های چینی روشن، در مناطق گرمسیر مورد استقبال مشتریان قرار می گیرد، زیرا یک عایق حرارتی در برابر گرما محسوب شده و با وجود بلورهای درشت خود، قابلیت عبور نور را دارد.
سنگ کریستال تخلخل بسیار پایینی دارد، بنابراین در برابر نفوذ آب مقاوم است. به گونه‌ای که اگر در مدت زمان طولانی در معرض آب قرار داده شود، آسیب چندانی نمی‌بیند. این سنگ از دوام، عمر طولانی، مقاومت و استحکام بالایی برخوردار است.
- سنگ اسلب چینی ازنا
- سنگ اسلب چینی نیریز
- سنگ اسلب چینی الیگودرز
- سنگ اسلب چینی سیرجان سفید سوپر

سنگ‌های تراورتن برای مناطق گرمسیر

سنگ تراورتن که از سنگ‌های رسوبی آهکی است، جزء بهترین سنگ ها برای نمای مناطق گرمسیر به حساب می‌آید؛ زیرا در برابر شرایط آب و هوایی نسبتاً مرطوب و گرم، مقاوم است و تغییر شکل نمی‌دهد. سنگ‌های تراورتن به دلیل خلل و فرجی که دارند، در برابر انقباض و انبساط های مکرر در مناطق گرم و خشک، به راحتی ترک نخورده و شکسته نمی‌شوند.

سنگ لایم استون

لایم استون از سنگ های رسوبی آهکی است که رنگ زمینه یکنواخت، روشن و بسیار زیبایی دارد و در مقایسه با دیگر سنگ های ساختمانی از قیمت پایین تری برخوردار است. این سنگ را باید در قسمت هایی از ساختمان استفاده کرد که آبریز کمتری دارد، تردد کمتری انجام می شود و در برابر ضربه هم قرار نمی گیرد. مانند استفاده در دیوار های داخلی ساختمان و یا دیوار های راه پله. البته با پیشرفت علم، سنگ لایم استون را در کارخانه با ماده ای پوشش می دهند، که این ماده مقاومت سنگ را افزایش می دهد. به حدی که می توان این سنگ را در نمای خارجی استفاده کرد.
توجه داشته باشید که این سنگ برای استفاده در مناطق گرم و مرطوب (شرجی) پیشنهاد نمی شود.

چرا سنگ مرمریت برای مناطق گرمسیر خوب نیست؟

سنگ مرمریت برای مناطق گرمسیر مناسب نیست، زیرا دارای خصوصیات ضعیف حرارتی است و در برابر رطوبت و گرما حساس است. در شرایط گرم و مرطوب، سنگ مرمریت ممکن است تغییر شکل دهد، شکسته شود و حتی تخریب شود. علاوه بر این، سنگ مرمریت باعث جذب حرارت شدید در مناطق گرمسیر می شود و می تواند باعث افزایش دما در داخل ساختمان شود. به همین دلیل، برای مناطق گرمسیر از سنگ های دیگری مانند سنگهای آهکی، سنگ چینی و سنگ گرانیت استفاده می شود که دارای خصوصیات حرارتی قوی تر هستند.

چرا سنگ مرمر برای مناطق گرمسیر خوب نیست؟

سنگ مرمر برای مناطق گرمسیر مناسب نیست زیرا دارای ساختار پوروس (Porous) است که باعث جذب رطوبت و حرارت می شود. این سنگ همچنین به دلیل حساسیت به اسیدها و باکتری های رطوبتی، در معرض خوردگی و تغییر رنگ قرار می گیرد. به همین دلیل، سنگ مرمر برای مناطق گرمسیر مناسب نیست و بهتر است از سنگ های دیگری که قبلا اشاره کردیم، استفاده شود.
(ساختار پوروس به معنای دارا بودن منافذ و خلاءهای ریز درون سنگ است که باعث جذب رطوبت و حرارت می شود.)

سخن پایانی
سنگ های ساختمانی، تنوع گسترده ای از نظر رنگ، نوع، ساختار شیمیایی، ساختار فیزیکی و... دارند، به همین دلیل انتخاب سنگ بدون داشتن مشاوری آگاه و باتجربه، بسیار سخت و زمان‌بر است.
کارشناسان شرکت سولابست، با تجربه سالها فعالیت در این حوزه، اطلاعات جامع و به روز، همواره تلاش می کنند، خریداران سنگ را از انتخاب نامناسب دور کرده و با مشاوره منطقی و درست، آنها را به سمت یک خرید آگاهانه و بدون پشیمانی سوق دهند.

بدون دیدگاه

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *